Ελευθερία Μαντζώρου
Σε πολλές ιατρικές παραδόσεις που ήκμασαν στη Νοτιοανατολική Ασία, θεωρείται ότι το σώμα αποτελείται από τέσσερα βασικά στοιχεία: Γη, Νερό, Φωτιά και Αέρα. Οι αρχαίες αυτές παραδόσεις έβλεπαν το ανθρώπινο σώμα και τον κόσμο από μια οπτική γωνία διαφορετική της σύγχρονης. Στα πλαίσιά τους, σύμπαν και άνθρωπος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα. Σύμπαν και ανθρώπινο σώμα απαρτίζονταν από τα ίδια στοιχεία. Από αυτά, ο αέρας θεωρείται το πιο ζωτικό συστατικό. Μάλιστα, σε πολλές παθήσεις, αποτελεί την βασική παθοφυσιολογική ερμηνεία, ειδικά σε παθήσεις που αφορούν στην ψυχοδιανοητική σφαίρα. Θεωρείται ότι ο αέρας είναι το πιο λεπτοφυές στοιχείο και συνεπώς, επηρεάζει κατά το μέγιστο όλα τα υπόλοιπα. Εν γένει, οι θεραπευτικές αυτές θεωρούν ότι τα πιο λεπτοφυή επίπεδα της ύπαρξής μας επηρεάζουν τα πιο χονδροειδή. (Το γεγονός αυτό έχει αρχίσει να γίνεται αποδεκτό και από τη Δυτική ιατρική, που αναγνωρίζει τη σημασία της συναισθηματικής φόρτισης σε πολλές παθήσεις. Πλέον έχει αρχίσει να θεωρείται ότι σχεδόν όλες οι παθήσεις οφείλονται σε έναν Χ παράγοντα + χρόνιο στρες.) Πώς όμως τεκμηριώνεται το ότι ο αέρας είναι το πιο λεπτοφυές στοιχείο; Διαβάζουμε στο Ινδικό Vaisesikasutra (2.1.1-4) του 3ου π.Χ αιώνα.:
«Η Γη συνδέεται με την οσμή, τη γεύση, τη μορφή και την αφή.
Το Νερό συνδέεται με τη γεύση, τη μορφή και την αφή.
Η Φωτιά έχει μορφή και αφή.
Ο Αέρας έχει μόνο αφή».
Έτσι, το βεληνεκές του κάθε στοιχείου είναι πλατύτερο και λεπτοφυέστερο από το προηγούμενο. Αυτό θα γίνει πιο κατανοητό από το ακόλουθο παράδειγμα: Ένας καρπός έχει οσμή, γεύση, μορφή και αφή. Το νερό έχει γεύση, μορφή και αφή, αλλά είναι άοσμο. Μια φλόγα έχει μορφή και αφή, αλλά όχι οσμή και γεύση. Μια ριπή αέρα έχει αφή, αλλά όχι οσμή, γεύση και μορφή.
Συνεπώς, το στοιχείο του Αέρα είναι πιο λεπτοφυές από το στοιχείο της Γης, επειδή ο Αέρας έχει την ικανότητα να διαποτίζει τη Γη – αφού η Γη έχει αφή – αλλά η Γη δεν διαποτίζει τον Αέρα που έχει μόνο την αφή.
Ο αρχαίος Ινδός σοφός Βάρυοβιντα λέει στην Charaka Samhita, την κατεξοχήν ιατρική πραγματεία της Ινδίας:
«Στη φυσιολογική μικροκοσμική του μορφή, ο αέρας μεταφέρει στον νου όλα τα αισθητηριακά ερεθίσματα, συγκρατεί τα στοιχεία του σώματος στη σωστή τους θέση, κυβερνά τον λόγο, αποτελεί την πηγή του ενθουσιασμού και της χαράς, σχηματίζει τη μορφή του εμβρύου στη μήτρα. Όταν όμως διεγείρεται, το άτομο χάνει όλη του τη δύναμη και λάμψη, ο νους διαταράσσεται, οι αισθητηριακές οδοί φράσσονται. Σκοτώνει το έμβρυο ή το αναγκάζει να παραμείνει στη μήτρα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Προκαλεί φόβο, παραλήρημα και αναπνευστική ανεπάρκεια.
Στη φυσιολογική μακροκοσμική του μορφή, ο αέρας στηρίζει το σύμπαν, κάνει την φωτιά να καίει, κυβερνά τις θέσεις και τις τροχιές των πλανητικών συστημάτων, σχηματίζει σύννεφα, κάνει τη βροχή να πέφτει στη γη και τα σιτηρά να ευδοκιμούν. Όταν όμως διεγείρεται, σείει τις βουνοκορφές, ξεριζώνει τα δέντρα, κάνει τους ωκεανούς να πλημμυρίζουν, πυροδοτεί σεισμούς και παράγει τη φωτιά που επιφέρει το τέλος των τεσσάρων εποχών (yugas) του κόσμου».
Ουσιαστικά, εξαιτίας της εξαιρετικά λεπτοφυούς του φύσης, ο αέρας συχνά ταυτίζεται με την πρωταρχική Ενέργεια που διέπει τα πάντα στο σύμπαν αλλά και στο ανθρώπινο σώμα. Όταν διαταράσσεται, τα πρώτα συμπτώματα αφορούν στη νοητική σφαίρα. Τόσο στην Ινδική ιατρική, όσο και στα παραδοσιακά συστήματα της Ταϊλάνδης, του Λάος και της Βιρμανίας (που έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την Ινδική παράδοση, κυρίως λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης) η διαταραχή του αέρινου στοιχείου συνδέεται με την ψυχοπάθεια. Στην «Καρδιά της Ιατρικής» του Βαγκαμπάτα διαβάζουμε: «Η διαταραχή του αέρινου στοιχείου ωθεί το άτομο να επαναλαμβάνει ασταμάτητα τον ήχο του φλάουτου και άλλων μουσικών οργάνων, να μιλάει αδιάκοπα, να διακοσμεί το σώμα του με αντικείμενα που δεν είναι κοσμήματα, να προσπαθεί να μεταφερθεί με πράγματα που δεν είναι οχήματα, να τρέφει μεγάλη όρεξη για το φαγητό, αλλά να το φτύνει όταν βρίσκεται μπροστά του». Σε αυτή την περίπτωση, ο αέρας μοιάζει με την άνοδο Ανέμου της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής. Άλλωστε, στην ΠΚΙ, ο Άνεμος αποτελεί πάθηση του Ήπατος, που σχετίζεται άμεσα, μεταξύ άλλων, με αυτό που στη Δυτική ιατρική καλείται «νευρικό σύστημα».
Το φιλοσοφικό σύστημα της Γιόγκα αναγνωρίζει 10 «ανέμους» (η σανσκριτική λέξη είναι vayu, προερχόμενη από τη ρίζα va που σημαίνει «φυσάω»). Πέντε είναι γνωστοί ως pranadi και κυκλοφορούν σε εσωτερικά επίπεδα του σώματος. Συγκεκριμένα, η prana εδρεύει στην καρδιά, η apana στον πρωκτό, η samana στην περιοχή του ομφαλού, η udana στο λαιμό, ενώ η vyana κινείται σε όλο το σώμα. Η επόμενη πεντάδα αποτελείται από την naga που εκτελεί το ρέψιμο, την karma που ανοίγει τους οφθαλμούς, την krkara που κυβερνά την πείνα και τη δίψα, την devadatta που ελέγχει το χασμουρητό, και την dhanamjaya που κυβερνά τον λόξιγκα.
Στην ιατρική παράδοση της Ταϊλάνδης (phaet phaen thai), θεωρείται ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 42 παράγοντες, καθένας εκ των οποίων υπάγεται σε ένα από τα τέσσερα στοιχεία (Γη, Νερό, Αέρας, Φωτιά). Το στοιχείο του αέρα αποτελείται από 6 παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν 3 συστήματα: 1. Αναπνοή (εισπνοή-εκπνοή), 2. Κυκλοφορία αίματος (το αίμα φέρεται στην καρδιά και εξέρχεται από αυτήν – αρτηρίες-φλέβες), 3. Κίνηση πεπτικού συστήματος (ούρηση-απέκκριση). Διαπιστώνουμε ότι και στα 3 αυτά συστήματα κυριαρχεί το στοιχείο της κινητικότητας.
Ο αέρας (lom) αποτελεί βασικό συστατικό του ανθρώπινου σώματος, ταυτόσημο με τον αέρα που κυκλοφορεί γύρω μας. Θεωρείται ιδιαίτερα ευμετάβλητο ως στοιχείο, τόσο όσον αφορά στην ποσότητα, όσο και στην ποιότητά του. Ο οργανισμός μπορεί να περιέχει ανεπαρκή ή υπερβολική ποσότητα αέρα. Ο αέρας μπορεί να κινείται ανοδικά (lom khyn) ή καθοδικά (lom lon), μπορεί να μπλοκαριστεί σε συγκεκριμένο σημείο του σώματος (lom tid) ή ακόμα και να καταστεί τοξικός (lom pid).
Ο αέρας είναι στενά συνδεδεμένος με το αίμα (lyad), αφού μέσω του αίματος μπορεί να μεταφερθεί οπουδήποτε στο σώμα. Οι όροι lyadlom και lomlyad συνδέονται ευρύτατα με την παθογένεια.
Όταν ο αέρας περιέρχεται σε υπερβολή, επηρεάζει τον παράγοντα της ισορροπίας – συμπεριλαμβανομένης της απώλειας της ισορροπημένης κοινωνικής συμπεριφοράς – αλλά και την κίνηση των άκρων. Επίσης, προκαλεί πονοκεφάλους και λιποθυμία, πίεση στην καρδιά, στους μαστούς και στο στόμαχο. Ορισμένες τροφές και οσμές ενοχοποιούνται για την αύξηση του αέρινου στοιχείου. Η ανεπάρκεια του αέρινου στοιχείου επιδρά στην κινητικότητα των αρθρώσεων, επιφέροντας μέχρι και παράλυση. Επίσης, «σκληραίνει το αίμα» (άλλωστε, είδαμε παραπάνω ότι συνδέεται άμεσα με τα αιμοφόρα αγγεία). Όταν ο αέρας καθίσταται τοξικός, η ζωή του ατόμου απειλείται άμεσα. Μάλιστα, αν ο τοξικός αέρας κινηθεί ανοδικά (lom pid khyn) επίκειται αιφνίδια απώλεια συνείδησης και συχνά θάνατος.
Στην καθομιλουμένη Ταϊλανδική γλώσσα, μια συνηθισμένη έκφραση για την παθογένεια είναι: «Pen lom» (Είναι ο αέρας).
Η Malay κοινότητα της Ταϊλάνδης διηγείται έναν μύθο ο οποίος τοποθετεί την προέλευση των παθογόνων πνευμάτων (hantu) στην ανάσα του Αλλάχ (η κοινότητα αυτή αποτελεί τον Μουσουλμανικό πληθυσμό της χώρας): «Τα hantu δημιουργήθηκαν όταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ επέτρεψε στην ανάσα του Θεού να δραπετεύσει, καθώς Εκείνος την προόριζε για το άψυχο ακόμα σώμα του Αδάμ. Μην έχοντας σώμα να εισέλθει, η Ανάσα της Ζωής έγινε μια δίνη ασώματων πνευμάτων αποτελούμενα από υπερθερμασμένο αέρα. Τα hantu στερούνται την ισορροπία που παρέχει η γη και το νερό, στοιχεία που απαντώνται στο ανθρώπινο σώμα. Είναι τα παλαιότερα αδέρφια μας και είναι πικραμένα από την άνιση κληρονομιά που παραχωρήθηκε στα παιδιά του Αδάμ. Ενίοτε ξεθυμαίνουν την οργή τους πλήττοντας με παθήσεις τα νεότερα αδέρφια τους, φυσώντας την υπερθερμασμένη ανάσα τους στις ανθρώπινες πλάτες». Αξίζει να σημειώσουμε ότι και στην ΠΚΙ θεωρείται ότι ο Εξωτερικός Άνεμος εισέρχεται στο ανθρώπινο σώμα από την πλάτη.
Ουσιαστικά, Βουδιστές και Μουσουλμάνοι της Ταϊλάνδης ταυτίζουν την πνευματική πεμπτουσία ενός νεκρού ατόμου με το αέρινο στοιχείο που διαχωρίζεται από τα υπόλοιπα στοιχεία τη στιγμή του θανάτου.
Ο Αλεξανδρινός φυσιολόγος Ερασίστρατος (310-250 π.Χ.) εδραίωσε μια θεωρία μεγάλης ιστορικής σημασίας. Πίστευε ότι η ζωή εξαρτάται από μια ουσία την οποία καλούσε «πνεύμα», που διαποτίζει τον οργανισμό και κυβερνά όλες του τις κινήσεις. Η ουσία αυτή ταυτίζεται με τον αέρα που αναπνέουμε. Ο Ερασίστρατος πρέσβευε ότι το αίμα και δυο είδη πνεύματος (ζωτικό και ζωικό) αποτελούν τις βασικές πηγές της θρέψης και της κίνησης. Το αίμα μεταφέρεται μέσω των αιμοφόρων αγγείων, ενώ το πνεύμα φέρεται στους πνεύμονες και από εκεί στην αριστερή κοιλία της καρδιάς μέσω των πνευμονικών φλεβών. Στην καρδιά μετασχηματίζεται σε πνεύμα ζωτικό, όταν η καρδιά διαστέλλεται. Από την αριστερή κοιλία φέρεται στην αορτή κατά την συστολή. Από την αορτή, το ζωτικό πνεύμα μεταπίπτει στις αρτηρίες και σε όλο το σώμα. Μέρος του πνεύματος φέρεται στον εγκέφαλο από τις καρωτιδικές αρτηρίες και συγκεντρώνεται στον εγκέφαλο σχηματίζοντας το ζωικό (ή αλλιώς ψυχικό) πνεύμα, το οποίο διαβιβάζεται σε όλον τον οργανισμό μέσω των νεύρων. Π.χ., η μυϊκή σύσπαση θεωρείται ότι προκαλείται από την μεταφορά του πνεύματος στον μυ μέσω των νεύρων.
Βέβαια, μην ξεχνάμε και τον σημαντικό αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Αναξιμένη, τελευταίο αντιπρόσωπο της Μιλήσιας σχολής. (611-546 ή 595-528 π.Χ. σύμφωνα με άλλους) που διατύπωσε πρώτος τη θεωρία ότι η σελήνη λαμβάνει το φως της από τον ήλιο. Ο Αναξιμένης θεωρούσε ότι ο αέρας αποτελεί την αρχή των πάντων. Όντας ουσία αεικίνητη, ποσοτικά άπειρη, αποτελεί την ανεξάντλητη πηγή του γίγνεσθαι. Ταύτιζε την ψυχή με τον αέρα: «Όπως η ψυχή μας, όντας αέρας, μας συγκρατεί, έτσι και το πνεύμα και ο αέρας περιέχουν ολόκληρο τον κόσμο».
Βιβλιογραφία:
· The Science of Medicine & Physiological Concepts in Ancient and Medieval India, N.H. Keswani
· The Roots of Ayurveda, Penguin Classics
· Traditional Herbal Medicine in Northern Thailand, Viggo Brun & Trond Schumacher, University of California Press
· An Anthropology of Curing in Multiethnic Thailand, Louis Golomb, Illinois University Press
· Charaka Samhita, Shree Gulabkunverba Ayurvedic Society
· Heart of Medicine, Vagbhata
· Ted J. Kaptchuk, The Web that has no Weaver
· Αλέξανδρος Τηλικίδης, Η Βασική Θεωρία της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής
· Οι Θεμελιώδεις Φιλοσοφίες της Ινδίας (Τα Έξι Κλασικά Συστήματα και ο Κασμιρικός Σιβαϊσμός), Theos Bernard, Εκδόσεις Κονιδάρη
Σε πολλές ιατρικές παραδόσεις που ήκμασαν στη Νοτιοανατολική Ασία, θεωρείται ότι το σώμα αποτελείται από τέσσερα βασικά στοιχεία: Γη, Νερό, Φωτιά και Αέρα. Οι αρχαίες αυτές παραδόσεις έβλεπαν το ανθρώπινο σώμα και τον κόσμο από μια οπτική γωνία διαφορετική της σύγχρονης. Στα πλαίσιά τους, σύμπαν και άνθρωπος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα. Σύμπαν και ανθρώπινο σώμα απαρτίζονταν από τα ίδια στοιχεία. Από αυτά, ο αέρας θεωρείται το πιο ζωτικό συστατικό. Μάλιστα, σε πολλές παθήσεις, αποτελεί την βασική παθοφυσιολογική ερμηνεία, ειδικά σε παθήσεις που αφορούν στην ψυχοδιανοητική σφαίρα. Θεωρείται ότι ο αέρας είναι το πιο λεπτοφυές στοιχείο και συνεπώς, επηρεάζει κατά το μέγιστο όλα τα υπόλοιπα. Εν γένει, οι θεραπευτικές αυτές θεωρούν ότι τα πιο λεπτοφυή επίπεδα της ύπαρξής μας επηρεάζουν τα πιο χονδροειδή. (Το γεγονός αυτό έχει αρχίσει να γίνεται αποδεκτό και από τη Δυτική ιατρική, που αναγνωρίζει τη σημασία της συναισθηματικής φόρτισης σε πολλές παθήσεις. Πλέον έχει αρχίσει να θεωρείται ότι σχεδόν όλες οι παθήσεις οφείλονται σε έναν Χ παράγοντα + χρόνιο στρες.) Πώς όμως τεκμηριώνεται το ότι ο αέρας είναι το πιο λεπτοφυές στοιχείο; Διαβάζουμε στο Ινδικό Vaisesikasutra (2.1.1-4) του 3ου π.Χ αιώνα.:
«Η Γη συνδέεται με την οσμή, τη γεύση, τη μορφή και την αφή.
Το Νερό συνδέεται με τη γεύση, τη μορφή και την αφή.
Η Φωτιά έχει μορφή και αφή.
Ο Αέρας έχει μόνο αφή».
Έτσι, το βεληνεκές του κάθε στοιχείου είναι πλατύτερο και λεπτοφυέστερο από το προηγούμενο. Αυτό θα γίνει πιο κατανοητό από το ακόλουθο παράδειγμα: Ένας καρπός έχει οσμή, γεύση, μορφή και αφή. Το νερό έχει γεύση, μορφή και αφή, αλλά είναι άοσμο. Μια φλόγα έχει μορφή και αφή, αλλά όχι οσμή και γεύση. Μια ριπή αέρα έχει αφή, αλλά όχι οσμή, γεύση και μορφή.
Συνεπώς, το στοιχείο του Αέρα είναι πιο λεπτοφυές από το στοιχείο της Γης, επειδή ο Αέρας έχει την ικανότητα να διαποτίζει τη Γη – αφού η Γη έχει αφή – αλλά η Γη δεν διαποτίζει τον Αέρα που έχει μόνο την αφή.
Ο αρχαίος Ινδός σοφός Βάρυοβιντα λέει στην Charaka Samhita, την κατεξοχήν ιατρική πραγματεία της Ινδίας:
«Στη φυσιολογική μικροκοσμική του μορφή, ο αέρας μεταφέρει στον νου όλα τα αισθητηριακά ερεθίσματα, συγκρατεί τα στοιχεία του σώματος στη σωστή τους θέση, κυβερνά τον λόγο, αποτελεί την πηγή του ενθουσιασμού και της χαράς, σχηματίζει τη μορφή του εμβρύου στη μήτρα. Όταν όμως διεγείρεται, το άτομο χάνει όλη του τη δύναμη και λάμψη, ο νους διαταράσσεται, οι αισθητηριακές οδοί φράσσονται. Σκοτώνει το έμβρυο ή το αναγκάζει να παραμείνει στη μήτρα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Προκαλεί φόβο, παραλήρημα και αναπνευστική ανεπάρκεια.
Στη φυσιολογική μακροκοσμική του μορφή, ο αέρας στηρίζει το σύμπαν, κάνει την φωτιά να καίει, κυβερνά τις θέσεις και τις τροχιές των πλανητικών συστημάτων, σχηματίζει σύννεφα, κάνει τη βροχή να πέφτει στη γη και τα σιτηρά να ευδοκιμούν. Όταν όμως διεγείρεται, σείει τις βουνοκορφές, ξεριζώνει τα δέντρα, κάνει τους ωκεανούς να πλημμυρίζουν, πυροδοτεί σεισμούς και παράγει τη φωτιά που επιφέρει το τέλος των τεσσάρων εποχών (yugas) του κόσμου».
Ουσιαστικά, εξαιτίας της εξαιρετικά λεπτοφυούς του φύσης, ο αέρας συχνά ταυτίζεται με την πρωταρχική Ενέργεια που διέπει τα πάντα στο σύμπαν αλλά και στο ανθρώπινο σώμα. Όταν διαταράσσεται, τα πρώτα συμπτώματα αφορούν στη νοητική σφαίρα. Τόσο στην Ινδική ιατρική, όσο και στα παραδοσιακά συστήματα της Ταϊλάνδης, του Λάος και της Βιρμανίας (που έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την Ινδική παράδοση, κυρίως λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης) η διαταραχή του αέρινου στοιχείου συνδέεται με την ψυχοπάθεια. Στην «Καρδιά της Ιατρικής» του Βαγκαμπάτα διαβάζουμε: «Η διαταραχή του αέρινου στοιχείου ωθεί το άτομο να επαναλαμβάνει ασταμάτητα τον ήχο του φλάουτου και άλλων μουσικών οργάνων, να μιλάει αδιάκοπα, να διακοσμεί το σώμα του με αντικείμενα που δεν είναι κοσμήματα, να προσπαθεί να μεταφερθεί με πράγματα που δεν είναι οχήματα, να τρέφει μεγάλη όρεξη για το φαγητό, αλλά να το φτύνει όταν βρίσκεται μπροστά του». Σε αυτή την περίπτωση, ο αέρας μοιάζει με την άνοδο Ανέμου της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής. Άλλωστε, στην ΠΚΙ, ο Άνεμος αποτελεί πάθηση του Ήπατος, που σχετίζεται άμεσα, μεταξύ άλλων, με αυτό που στη Δυτική ιατρική καλείται «νευρικό σύστημα».
Το φιλοσοφικό σύστημα της Γιόγκα αναγνωρίζει 10 «ανέμους» (η σανσκριτική λέξη είναι vayu, προερχόμενη από τη ρίζα va που σημαίνει «φυσάω»). Πέντε είναι γνωστοί ως pranadi και κυκλοφορούν σε εσωτερικά επίπεδα του σώματος. Συγκεκριμένα, η prana εδρεύει στην καρδιά, η apana στον πρωκτό, η samana στην περιοχή του ομφαλού, η udana στο λαιμό, ενώ η vyana κινείται σε όλο το σώμα. Η επόμενη πεντάδα αποτελείται από την naga που εκτελεί το ρέψιμο, την karma που ανοίγει τους οφθαλμούς, την krkara που κυβερνά την πείνα και τη δίψα, την devadatta που ελέγχει το χασμουρητό, και την dhanamjaya που κυβερνά τον λόξιγκα.
Στην ιατρική παράδοση της Ταϊλάνδης (phaet phaen thai), θεωρείται ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 42 παράγοντες, καθένας εκ των οποίων υπάγεται σε ένα από τα τέσσερα στοιχεία (Γη, Νερό, Αέρας, Φωτιά). Το στοιχείο του αέρα αποτελείται από 6 παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν 3 συστήματα: 1. Αναπνοή (εισπνοή-εκπνοή), 2. Κυκλοφορία αίματος (το αίμα φέρεται στην καρδιά και εξέρχεται από αυτήν – αρτηρίες-φλέβες), 3. Κίνηση πεπτικού συστήματος (ούρηση-απέκκριση). Διαπιστώνουμε ότι και στα 3 αυτά συστήματα κυριαρχεί το στοιχείο της κινητικότητας.
Ο αέρας (lom) αποτελεί βασικό συστατικό του ανθρώπινου σώματος, ταυτόσημο με τον αέρα που κυκλοφορεί γύρω μας. Θεωρείται ιδιαίτερα ευμετάβλητο ως στοιχείο, τόσο όσον αφορά στην ποσότητα, όσο και στην ποιότητά του. Ο οργανισμός μπορεί να περιέχει ανεπαρκή ή υπερβολική ποσότητα αέρα. Ο αέρας μπορεί να κινείται ανοδικά (lom khyn) ή καθοδικά (lom lon), μπορεί να μπλοκαριστεί σε συγκεκριμένο σημείο του σώματος (lom tid) ή ακόμα και να καταστεί τοξικός (lom pid).
Ο αέρας είναι στενά συνδεδεμένος με το αίμα (lyad), αφού μέσω του αίματος μπορεί να μεταφερθεί οπουδήποτε στο σώμα. Οι όροι lyadlom και lomlyad συνδέονται ευρύτατα με την παθογένεια.
Όταν ο αέρας περιέρχεται σε υπερβολή, επηρεάζει τον παράγοντα της ισορροπίας – συμπεριλαμβανομένης της απώλειας της ισορροπημένης κοινωνικής συμπεριφοράς – αλλά και την κίνηση των άκρων. Επίσης, προκαλεί πονοκεφάλους και λιποθυμία, πίεση στην καρδιά, στους μαστούς και στο στόμαχο. Ορισμένες τροφές και οσμές ενοχοποιούνται για την αύξηση του αέρινου στοιχείου. Η ανεπάρκεια του αέρινου στοιχείου επιδρά στην κινητικότητα των αρθρώσεων, επιφέροντας μέχρι και παράλυση. Επίσης, «σκληραίνει το αίμα» (άλλωστε, είδαμε παραπάνω ότι συνδέεται άμεσα με τα αιμοφόρα αγγεία). Όταν ο αέρας καθίσταται τοξικός, η ζωή του ατόμου απειλείται άμεσα. Μάλιστα, αν ο τοξικός αέρας κινηθεί ανοδικά (lom pid khyn) επίκειται αιφνίδια απώλεια συνείδησης και συχνά θάνατος.
Στην καθομιλουμένη Ταϊλανδική γλώσσα, μια συνηθισμένη έκφραση για την παθογένεια είναι: «Pen lom» (Είναι ο αέρας).
Η Malay κοινότητα της Ταϊλάνδης διηγείται έναν μύθο ο οποίος τοποθετεί την προέλευση των παθογόνων πνευμάτων (hantu) στην ανάσα του Αλλάχ (η κοινότητα αυτή αποτελεί τον Μουσουλμανικό πληθυσμό της χώρας): «Τα hantu δημιουργήθηκαν όταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ επέτρεψε στην ανάσα του Θεού να δραπετεύσει, καθώς Εκείνος την προόριζε για το άψυχο ακόμα σώμα του Αδάμ. Μην έχοντας σώμα να εισέλθει, η Ανάσα της Ζωής έγινε μια δίνη ασώματων πνευμάτων αποτελούμενα από υπερθερμασμένο αέρα. Τα hantu στερούνται την ισορροπία που παρέχει η γη και το νερό, στοιχεία που απαντώνται στο ανθρώπινο σώμα. Είναι τα παλαιότερα αδέρφια μας και είναι πικραμένα από την άνιση κληρονομιά που παραχωρήθηκε στα παιδιά του Αδάμ. Ενίοτε ξεθυμαίνουν την οργή τους πλήττοντας με παθήσεις τα νεότερα αδέρφια τους, φυσώντας την υπερθερμασμένη ανάσα τους στις ανθρώπινες πλάτες». Αξίζει να σημειώσουμε ότι και στην ΠΚΙ θεωρείται ότι ο Εξωτερικός Άνεμος εισέρχεται στο ανθρώπινο σώμα από την πλάτη.
Ουσιαστικά, Βουδιστές και Μουσουλμάνοι της Ταϊλάνδης ταυτίζουν την πνευματική πεμπτουσία ενός νεκρού ατόμου με το αέρινο στοιχείο που διαχωρίζεται από τα υπόλοιπα στοιχεία τη στιγμή του θανάτου.
Ο Αλεξανδρινός φυσιολόγος Ερασίστρατος (310-250 π.Χ.) εδραίωσε μια θεωρία μεγάλης ιστορικής σημασίας. Πίστευε ότι η ζωή εξαρτάται από μια ουσία την οποία καλούσε «πνεύμα», που διαποτίζει τον οργανισμό και κυβερνά όλες του τις κινήσεις. Η ουσία αυτή ταυτίζεται με τον αέρα που αναπνέουμε. Ο Ερασίστρατος πρέσβευε ότι το αίμα και δυο είδη πνεύματος (ζωτικό και ζωικό) αποτελούν τις βασικές πηγές της θρέψης και της κίνησης. Το αίμα μεταφέρεται μέσω των αιμοφόρων αγγείων, ενώ το πνεύμα φέρεται στους πνεύμονες και από εκεί στην αριστερή κοιλία της καρδιάς μέσω των πνευμονικών φλεβών. Στην καρδιά μετασχηματίζεται σε πνεύμα ζωτικό, όταν η καρδιά διαστέλλεται. Από την αριστερή κοιλία φέρεται στην αορτή κατά την συστολή. Από την αορτή, το ζωτικό πνεύμα μεταπίπτει στις αρτηρίες και σε όλο το σώμα. Μέρος του πνεύματος φέρεται στον εγκέφαλο από τις καρωτιδικές αρτηρίες και συγκεντρώνεται στον εγκέφαλο σχηματίζοντας το ζωικό (ή αλλιώς ψυχικό) πνεύμα, το οποίο διαβιβάζεται σε όλον τον οργανισμό μέσω των νεύρων. Π.χ., η μυϊκή σύσπαση θεωρείται ότι προκαλείται από την μεταφορά του πνεύματος στον μυ μέσω των νεύρων.
Βέβαια, μην ξεχνάμε και τον σημαντικό αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Αναξιμένη, τελευταίο αντιπρόσωπο της Μιλήσιας σχολής. (611-546 ή 595-528 π.Χ. σύμφωνα με άλλους) που διατύπωσε πρώτος τη θεωρία ότι η σελήνη λαμβάνει το φως της από τον ήλιο. Ο Αναξιμένης θεωρούσε ότι ο αέρας αποτελεί την αρχή των πάντων. Όντας ουσία αεικίνητη, ποσοτικά άπειρη, αποτελεί την ανεξάντλητη πηγή του γίγνεσθαι. Ταύτιζε την ψυχή με τον αέρα: «Όπως η ψυχή μας, όντας αέρας, μας συγκρατεί, έτσι και το πνεύμα και ο αέρας περιέχουν ολόκληρο τον κόσμο».
Βιβλιογραφία:
· The Science of Medicine & Physiological Concepts in Ancient and Medieval India, N.H. Keswani
· The Roots of Ayurveda, Penguin Classics
· Traditional Herbal Medicine in Northern Thailand, Viggo Brun & Trond Schumacher, University of California Press
· An Anthropology of Curing in Multiethnic Thailand, Louis Golomb, Illinois University Press
· Charaka Samhita, Shree Gulabkunverba Ayurvedic Society
· Heart of Medicine, Vagbhata
· Ted J. Kaptchuk, The Web that has no Weaver
· Αλέξανδρος Τηλικίδης, Η Βασική Θεωρία της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής
· Οι Θεμελιώδεις Φιλοσοφίες της Ινδίας (Τα Έξι Κλασικά Συστήματα και ο Κασμιρικός Σιβαϊσμός), Theos Bernard, Εκδόσεις Κονιδάρη
